Siirt Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Bölümü Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ömer ACER’in TÜBİTAK 2219 Başarısı

Doç. Dr. Ömer ACER, 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı'nın 2023 yılı 2 döneminde ‘’Biyofilm matrisi parçalayan enzimlerin, Bordetella pertussis'in konak bağışıklık bileşenleri tarafından öldürülmesini ve aselüler aşıların (aPV) etkinliğini artırma yeteneklerinin belirlenmesi’’ başlıklı çalışmasını Amerika’daki Dünyanın en iyi üniversitelerinden Ohio State Üniversitesi Tıp Fakültesinde gerçekleştirmek üzere TÜBİTAK’tan destek almaya hak kazanmıştır.

Doç. Dr. Ömer ACER, konu ile ilgili olarak; Yaygın aşılamaya rağmen, gram negatif zorunlu insan patojeni Bordetella pertussis'in (Bp) neden olduğu boğmaca birçok ülkede yeniden canlanmaktadır. Eski tam hücreli boğmaca aşılarının aksine, mevcut aselüler aşılar yetersiz ve kısa ömürlü bağışıklık ortaya çıkarır ve bakteriyel bulaşma için bir rezervuar görevi gören nazofarenks kolonizasyonunu önlemede başarısız olur. Boğmaca, dünya çapında çocuk ölümlerinin ilk on nedeni arasında yer almaya devam etmektedir. Yılda tahmini 24,1 milyon vaka ve 160 bin ölüm meydana gelmekte ve enfekte bebeklerin (<1 yaş) neredeyse yarısı hastaneye kaldırılmaktadır.  Sürekli çabalara ve yüksek küresel aşı kapsamına (%85-99) rağmen, bu hastalık dünya çapında endemik olmaya devam etmekte ve hiçbir ülkeden eradike edilememektedir. Son zamanlarda dolaşan klinik Bp (CBp) suşları, aşı antijenlerinin üretiminde değişikliklere yol açan genetik değişiklikler sergilemektedir. Projeyi beraber yürüteceğimiz labrotuvarda Bp'nin Bps olarak bilinen bir ekzopolisakarit ürettiği keşfedilmiştir. Klinik Bp suşlarının, referans suşlara göre daha yüksek miktarlarda Bps ürettiği, daha büyük biyofilm kapasitelerine sahip ve gelişmiş patojenik özellikler sergilediği gözlemlenmiştir. Bu durum da suşların şu anda kullanılan aşıya karşı direnç göstermesine neden olmaktadır. Bu bağlamda yapacağımız çalışmada aşı etkinliğini arttırmak için Bps'nin enzimatik bozunmasının ve Bp biyofilmlerinin dağılmasını sağlayacak teröpatikler üzerinde araştırmalar yapacağız. Bu sayede doğal konakçının ve aşı kaynaklı bağışıklığın etkinliğini artıracağını ve böylece Bp taşınmasını ve yeniden dirilişini azaltacağını hedefliyoruz. 

Tüm dünyada olduğu gibi Boğmaca, Türkiye’de de endemik olmaya devam ediyor ve eradike edilemedi. Bu bağlamda yapılacak bu çalışma ile ülkemizde yeni terapötiklerin geliştirilmesine katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Dünya genelinde pek çok çocuğu etkileyen bu hastalığın tedavisine yönelik yaklaşım sunmayı amaçlaması nedeniyle uzun vadede sosyal yaygın etkiye sahip bir proje olacaktır. Türkiye’de B. Pertusis suşlarında aşı etkinliği ile ilgili çalışmalar yaparak aşı etkinliğini arttıracak yeni terapötiklerin araştırılması ile Türkiye’deki boğmaca oranlarını düşürmeye katkıda bulunmanın yanında yeni patentler keşfetme potansiyelinden dolayı ekonomik, ticari ve sosyal anlamda değerli bir çalışma olacaktır.

2020’de tüm dünyayı etkileyen Covid-19 pandemisi ile beraber Covid-19 ile ilgili çalışmalar yapmış (Viral yük hastalık ilişkisi, aşı etkinliği, Covid-19’da bakterilerde antibiyotik dirençliliği vb.) ve özellikle Covid-19’a bağlı olarak bakterilerde anlamlı bir şekilde antibiyotik direncinin arttığını gözlemlemiştir. Bu pandemi ile beraber tüm dünya; salgınlara karşı daha etkili aşılar bulma ve var olan aşıların etkinliğinin nasıl arttıracaklarına ilişkin çalışmalara odaklanmıştır. Elde edilen veriler ışığında hem ulusal hem de uluslararası projelerle yeni geliştirilen aşı ve terapötiklerin değerlendirilmesi ile ilgili yeni projeler oluşturulabilecektir. Bu projeler kapsamında ülkemizde aşı ve aşı etkinliği çalışmalarına daha çok dikkat çekilecek ve uluslararası bilim insanlarıyla ortak çalışmalara zemin hazırlanacaktır. Ayrıca edineceğim becerilerle ülkemizde aşı alanındaki boşluğun giderilmesinde de katkı sağlanabilecektir. Bu nedenle, oldukça güncel ve değerli olan böyle bir konuda uluslararası düzeyde etkin bilim insanlarından elde edeceğim bilgi birikimi ülkemiz adına önemli bir kazanç olacaktır. Elde edilen sonuçlar, ülkemiz laboratuvarlarında diğer patojenler üzerinde yapılacak ileri araştırmalar için bir şablon görevi görecektir.

Son olarak Doç. Dr. Ömer ACER; alacağı teknik ve entelektüel eğitimin, bu uzmanlığın ülkemizdeki kurumlarına aktarılmasına katkı sağlayacağını ifade etti.